Alibey Adası (Cunda)
AYVALIK İLÇE ALİBEY ADASI ,,CUNDA ADASI
Ayvalıklı
yazar Ahmet Yorulmaz'ın Ayvalık'ı Gezerken 5 isimli kitabında yazdığına
göre: Ayvalık'ın karşısındaki adaya Cunda deniyor. Bu adın Piri Reis'in
Kitab-ı Bahriye'sinde geçen Yunda Adalarından Galat olduğu sanılıyor.
Ulusal Kurtuluştan sonra, emperyalist düşmana ilk karşı koyan kahraman
komutanın anısına adaya "Alibey Adası" adı verildi.Her iki isim de
kullanılmaktadır bugün. Bazı gezginlerin, halktan birisinin adaya
"Cunda" demesini yadırgamamaları, isimde Rumluk aramamaları gerekir.
Çünkü Ayvalıklı Rumlar buraya "kokulu ada" anlamına gelen "Moshonis"
adını vermişlerdi. Bunun da ünlü bir korsandan geldiği kayıtlıdır.
...Cunda adını yadırgayanlara, adaya ait bir Osmanlı mührünü yazıp çevirelim:
Mühürde
biri Arapça, diğeri Latin rakamlarıyla kazılmış bir tek tarih vardır:
1862. Mührün dış kenarında büyük harflerle ve Yunanca "Dimarhia
Moshonision",ortasında Arapça harflerle "Daire-i Belediye, Cezire-i
Cunda"(Buradaki Cunda kelimesi tartışma konusudur) yazılıdır: "Cunda
Adası, Belediye Dairesi"deniyor. Ama ne var ki Osmanlı bu adaya Cunda
derken,Ortodoks tebası Moshonis diyordu!
Diğer iddiayı da aynen aktarıyorum;
"Alibey
Adası ve yöresinin, İ. Ö Herodot tarafından Ekatonisos olarak
anıldığını görüyoruz. Coğrafyacı Strabon ise, Ekatos , Apollon'dan
başkası değildir ve son derece kutsanan bir Tanrıdır diyor. Daha sonra
yöreye Moshonisia denmeye başlanmıştır. Moshos ismi için de iki fikir
ileriye sürülmektedir. Biri yöredeki bitkilerden yayılan güzel
kokulardan esinlenildiği, diğeri de eski çağlarda yöre adalarında
barınan Moshos adında bir korsandan bu ismin alındığı yönündedir. Yöreyi
incelediğimizde, yalnız üstünde yaşadığımız adanın (Cunda) bitki
örtüsünün zengin olduğunu görürüz. Diğer adaların boş ve çalılarla kaplı
olduğunu görüyoruz. ( Moshonisia çoğul bir deyimdir bütün adaları
kapsar). Öteki adalarda güzel koku yayan bitkiler olmadığına göre, bu
adaların arasında barınan korsan Moshos'tan bu ismin alınmış olması akla
daha yakındır. Cunda isminin yanlış okunan bir sözcükten
kaynaklandığını yıllardan beri söylüyor ve ısrar ediyorum. Cunda , ne
Türkçe ne de Yunanca bir sözcük değildir, İtalyanca bir sözcüktür, ve
biz sözcüğün bir uç anlamında olduğunu çocukluğumuzdan beri biliyoruz.
Bazıları bu sözcüğün İtalyanca'da yatay serenlerin her iki başı anlamına
geldiğini söyler. Adanın gemi sereni ile ne ilgisi var? Sözcüğün doğru
olduğunu ve adaya yakıştırılmış bir deyim olduğunu kabul etsek bile, bu
Cunda sözcüğünün , Ayvalık'ın cundası, yani Ayvalık'ın ucu olarak
söylenmiş olması gerekir (İzmir'in Karşıyaka'sı gibi). Piri Reis 1513
yılında meydana getirdiği "Kitab-ı Bahriye" adlı eserinde , Pirgos
(Maden Adası) Limanı ile diğer adaları inceliyor ve Yunda Adaları olarak
kitabında belirtiyor. Kıyıları en ince ayrıntılarına kadar anlattığı
halde Ayvalık'tan söz etmemektedir. Kanaatimize göre boğaz, çok sığ-bir
diz boyu derinliğinde - olduğu için limana girememiştir Tarihi olayları
dikkate aldığımızda, Ayvalık Köyü'nün o tarihte çok küçük te olsa
kurulması gerekir. Piri Reis'in kitabında kullandığı "Yunda" kelimesini
Türkler kullanmıştır ve 1862 yılında Osmanlı yönetimi ile Rum toplumu
uyuşarak belediyeyi kurduklarında belediye için yazdırdıkları ilk mührün
dış kenarına Yunanca büyük harflerle "Dimarhia Moshonisia" (Belediye
Moshonison), mührün ortasında da Osmanlıca olarak "Daire-i Belediye,
Cezire-i Yunda" yazılmıştır. Mührün fotoğrafı elimizdedir. Mührün
ortasındaki Osmanlıca yazının yanlış okunması sonucu, Cunda sözcüğünün
ortaya çıkmış olduğunu anlıyoruz. Çok az Osmanlıca bilmeme karşın mührün
Osmanlıca bölümünü "Cezire-i Cunda " değil "Cezire-i Yunda" olarak
okuyorum. Yıllardan beri mührü doğru okutamadım. Yaptığım araştırmada
aslen ada doğumlu ve değişimle Yunanistan' a göç etmiş bulunan Prof.
Yazar Sitças Karaiskaki'nin "Vatanım Moshonisia" adlı kitabında,
Türkler'in adaya Yunda adası dediklerini yazar. Piri Reis ve Sitças
Karaiskaki'nin yazdıklarına bakılırsa, mührü doğru okuduğum anlaşılır.
Adadan ayrılmış olan Rumlar'ın hiç biri Cunda sözcüğünü bilmemektedir."